Hãy cùng tìm hiểu chi tiết báo cáo tài chính hợp nhất là gì và hướng dẫn cách lập báo cáo tài chính hợp nhất.

1. Báo cáo tài chính hợp nhất là gì? 

Báo cáo tài chính hợp nhất (Consolidated financial statements) là báo cáo được lập dựa trên cơ sở hợp nhất các báo cáo của công ty mẹ và công ty con nhằm cung cấp những thông tin về vấn đề kinh tế tài chính cho việc đánh giá tình hình kinh doanh của tập đoàn trong kỳ kế toán. Đây cũng là căn cứ quan trọng để đưa ra những quyết định về quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh và kế hoạch đầu tư trong tương lai.

Trong đó, theo chuẩn mực kế toán số 25, các thuật ngữ được giải thích như sau:

• Công ty mẹ: Là công ty có một hoặc nhiều công ty con
• Công ty con: Là doanh nghiệp chịu sự kiểm soát của một doanh nghiệp khác (gọi là công ty mẹ)
• Tập đoàn: Bao gồm công ty mẹ và các công ty con

2. Báo cáo tài chính hợp nhất gồm những gì? 

Căn cứ theo điều 4 và điều 6 thông tư số 202/2014/TT-BTC quy định như sau:

Báo cáo tài chính hợp nhất gồm báo cáo tài chính hợp nhất năm và báo cáo tài chính hợp nhất giữa niên độ (báo cáo quý, gồm cả quý IV và báo cáo bán niên)

Báo cáo tài chính hợp nhất năm và báo cáo tài chính hợp nhất giữa niên độ gồm:

+ Bảng cân đối kế toán hợp nhất

+ Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất

+ Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất

+ Bản thuyết minh báo cáo tài chính hợp nhất

3. Quy định về báo cáo tài chính hợp nhất

3.1. Đối tượng lập báo cáo tài chính hợp nhất

Căn cứ theo điều 9 Chuẩn mực kế toán số 25 quy định về đối tượng lập báo cáo tài chính hợp nhất như sau:

• Tất cả các công ty mẹ nắm giữ trên 50% quyền biểu quyết ở công ty con (công ty mẹ có thể sở hữu trực tiếp công ty con hoặc sở hữu gián tiếp công ty con qua một công ty khác)
• Tất cả các tổng công ty nhà nước thành lập và hoạt động theo mô hình có công ty con phải lập và nộp báo cáo tài chính hợp nhất theo quy định của pháp luật

3.2. Khi nào phải nộp báo cáo cáo tài chính hợp nhất

• Báo cáo tài chính hợp nhất năm nộp cho chủ sở hữu và các cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền chậm nhất là 90 ngày kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm và được công khai trong 120 ngày kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán năm.
• Báo cáo tài chính hợp nhất giữa niên độ phải nộp cho chủ sở hữu hoặc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chậm nhất là 45 ngày kể từ ngày kết thúc kỳ kế toán

4. Mẫu báo cáo tài chính hợp nhất

Hệ thống BCTC hợp nhất bao gồm các biểu mẫu báo cáo như sau:

• Bảng cân đối kế toán hợp nhất: Mẫu số B 01 – DN/N
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất: Mẫu số B 02 – DN/HN
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất năm: Mẫu số B 03 – DN/HN
• Bản thuyết minh BCTC hợp nhất năm: Mẫu số B 09 – DN/HN

5. So sánh báo cáo tài chính hợp nhất và riêng lẻ

Báo cáo tài chính riêng lẻ là những báo cáo tổng hợp phản ánh tình hình vốn chủ sở hữu, tài sản, nợ phải trả cũng như tình hình tài chính, kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. 

Báo cáo tài chính hợp nhất hay báo cáo tài chính riêng lẻ đều trình bày một cách tổng quát về tình hình và kết quả hoạt động năm tài chính của tập đoàn như một doanh nghiệp độc lập mà không xét đến ranh giới pháp lý của các pháp nhân riêng biệt là công ty mẹ hay công ty con trong tập đoàn

Khác biệt lớn nhất giữa hai loại báo cáo này nằm cở các chỉ số. Một số chỉ số sẽ chỉ có ở báo cáo tài chính hợp nhất, là tổng hợp kết quả của quá trình hợp nhất các công ty con. Hãy cùng theo dõi bảng dưới đây để hiểu hơn sự khác biệt giữa báo cáo tài chính riêng lẻ và báo cáo tài chính hợp nhất:

• Bảng cân đối kế toán riêng lẻ

• Bảng cân đối kế toán hợp nhất

 Như vậy, thông qua bảng trên có thể thấy sự khác biệt ở một số chỉ số, cụ thể như:

+ Chỉ số lợi thế thương mại ở phần tài sản: Chỉ tiêu này chỉ xuất hiện trên bảng cân đối kế toán hợp nhất, đây là phần chênh lệch của giá phí hợp nhất so với phần sở hữu của bên mua trong giá trị hợp lý thuần của tài sản, nợ phải trả có thể xác định được và các khoản nợ tiềm tàng đã ghi nhận theo quy định

+ Lợi ích của cổ đông thiểu số ở phần nguồn vốn chỉ có trên báo cáo tài chính hợp nhất. Khi lập BCTC riêng, các khoản đầu tư vào Công ty con được ghi nhận theo phương pháp vốn gốc, còn khi hợp nhất, nó được lập theo phần vốn mà cổ đông của công ty mẹ hiện sở hữu ở công ty con tại ngày hợp nhất

6. Cách lập báo cáo tài chính hợp nhất

6.1. Nguyên tắc lập BCTC hợp nhất 

Để thực hiện báo cáo tài chính hợp nhất, kế toán doanh nghiệp cần phải có các kỹ thuật khá phức tạp để loại trừ các giao dịch trùng lặp và để báo cáo một nhóm các công ty như là một công ty, một thực thể riêng biết chứ không đơn giản là cộng các con số lại với nhau.

Căn cứ theo điều 10 thông tư số 200/2014/TT-BTC quy định về nguyên tắc nộp báo cáo tài chính hợp nhất như sau:

• Công ty mẹ khi lập BCTC hợp nhất phải hợp nhất BCTC riêng của mình và của tất cả các công ty con ở trong nước và ngoài nước do công ty mẹ kiểm soát trực tiếp hoặc gián tiếp
• Báo cáo tài chính hợp nhất được lập và trình bày theo các nguyên tắc kế toán như BCTC của doanh nghiệp độc lập theo quy định của Chuẩn mực kế toán Việt Nam “Trình bày báo cáo tài chính” và quy định của các Chuẩn mực kế toán khác có liên quan.
• BCTC hợp nhất được lập trên cơ sở áp dụng chính sách kế toán thống nhất cho các giao dịch và sự kiện cùng loại trong những hoàn cảnh tương tự trong toàn Tập đoàn.
• Báo cáo tài chính riêng của công ty mẹ và Báo cáo tài chính của công ty con sử dụng để hợp nhất phải được lập cho cùng một kỳ kế toán.
• Kết quả hoạt động kinh doanh của công ty con phải được đưa vào BCTC hợp nhất kể từ ngày công ty mẹ nắm quyền kiểm soát công ty con và chấm dứt vào ngày công ty mẹ thực sự chấm dứt quyền kiểm soát công ty con.
• Phần sở hữu của công ty mẹ và cổ đông không kiểm soát trong tài sản thuần có thể xác định được của công ty con tại ngày mua phải được trình bày theo giá trị hợp lý
• Nếu có chênh lệch giữa giá trị hợp lý và giá trị ghi sổ của tài sản thuần của công ty con tại ngày mua, công ty mẹ phải ghi nhận thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại phát sinh từ giao dịch hợp nhất kinh doanh.
• Lợi thế thương mại hoặc lãi từ giao dịch mua rẻ được xác định là chênh lệch giữa giá phí khoản đầu tư và giá trị hợp lý của tài sản thuần có thể xác định được của công ty con tại ngày mua do công ty mẹ nắm giữ (thời điểm công ty mẹ nắm giữ quyền kiểm soát công ty con).
• Nếu sau khi đã kiểm soát công ty con, nếu công ty mẹ tiếp tục đầu tư vào công ty con để tăng tỷ lệ lợi ích nắm giữ, phần chênh lệch giữa giá phí khoản đầu tư thêm và giá trị ghi sổ của tài sản thuần của công ty con mua thêm phải được ghi nhận trực tiếp vào lợi nhuận sau thuế chưa phân phối và được coi là các giao dịch vốn chủ sở hữu (không ghi nhận như lợi thế thương mại hoặc lãi từ giao dịch mua giá rẻ). 
• Các chỉ tiêu trong Bảng cân đối kế toán hợp nhất và Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất được lập bằng cách cộng từng chỉ tiêu thuộc Bảng cân đối kế toán và Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty mẹ và các công ty con trong tập đoàn sau đó thực hiện điều chỉnh cho các nội dung được quy định
• Số chênh lệch giữa số thu từ việc thoái vốn tại công ty con và giá trị phần tài sản thuần của công ty con bị thoái vốn cộng với (+) giá trị phần lợi thế thương mại chưa phân bổ hết được ghi nhận ngay trong kỳ phát sinh
• Sau khi thực hiện tất cả các bút toán điều chỉnh, phần chênh lệch phát sinh do việc điều chỉnh các chỉ tiêu thuộc Báo cáo kết quả kinh doanh phải được kết chuyển vào lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất được lập căn cứ vào Bảng cân đối kế toán hợp nhất, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất, báo cáo lưu chuyển tiền tệ của công ty mẹ và các công ty con
• Trường hợp công ty mẹ có các công ty con lập BCTC bằng đồng tiền khác với đồng tiền báo cáo của công ty mẹ, trước khi hợp nhất BCTC, công ty mẹ phải chuyển đổi toàn bộ BCTC của các công ty con sang đồng tiền báo cáo của công ty mẹ.
• Bản thuyết minh BCTC nhất được lập để giải thích thêm các thông tin về tài chính và phi tài chính, được căn cứ vào Bảng cân đối kế toán hợp nhất, Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh hợp nhất; Báo cáo lưu chuyển tiền tệ hợp nhất và các tài liệu có liên quan trong quá trình hợp nhất Báo cáo tài chính.

Để nắm rõ chi tiết hơn về 15 nguyên tắc lập báo cáo tài chính hợp nhất, anh chị có thể đọc thêm tại >> Lưu ý khi lập Báo cáo tài chính hợp nhất kế toán cần phải biết 

6.2. Các bước lập BCTC hợp nhất

Để thực hiện lập báo cáo tài chính hợp nhất, cần thực hiện theo trình tự dưới đây:

• Bước 1: Thu thập các báo cáo tài chính riêng lẻ và điều chỉnh, cộng hợp các khoản mục tương ứng
• Bước 2: Tiến hành các bút toán hợp nhất:

+ Loại 1: Điều chỉnh chênh lệch giữa giá trị hợp lý & giá trị ghi sổ trong tài sản thuần của công ty con.

+ Loại 2: Loại trừ tất cả giá trị ghi sổ khoản đầu tư của công ty mẹ với mỗi công ty con và ghi nhận lợi ích thiểu số (NCI) và lợi thế thương mại tại thời điểm hợp nhất.

+ Loại 3: Phân bổ lợi thế thương mại nếu có.

+ Loại 4: Loại trừ tất cả giao dịch nội bộ trong trong tập đoàn.

+ Loại 5: Xác định rõ giá trị lợi ích cổ đông không kiểm soát ở thời điểm cuối kỳ.

• Bước 3: Tạo bảng tổng hợp các chỉ tiêu hợp nhất và bảng tổng hợp bút toán điều chỉnh.
• Bước 4: Tổng hợp, trình bày báo cáo tài chính hợp nhất.